Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ...

....ΚΑΙ ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΤΤΑ

Του Βλάση Αγτζίδη (Ελλοπία, τ. 7, Φθινόπωρο 1991)

  Την περίοδο που ο ελληνισμός προσπαθεί να απελευθερώσει τους αλύτρωτους Έλληνες της Ανατολής, το ελλαδικό κομμουνιστικό κίνημα κυριαρχείται από απόψεις κοσμοπολίτικες και ουτοπικές επαναστατικές. Τα ελληνόφωνα μέλη του προέρχονται βασικά από την Παλαιά Ελλάδα.

Αυτός είναι ένας από τους λόγους που αδυνατούν να συλλάβουν το πώς εκφράζεται το κοινωνικό πρόβλημα στην Ανατολή. Την ίδια περίοδο ο μεγάλος Έλληνας μαρξιστής διανοητής Γ. Σκληρός συντάσσεται με τη βενιζελική προσπάθεια απελευθέρωσης των αλύτρωτων. Η ποντιακή καταγωγή του Γ. Σκληρού του δίνει την αναγκαία βιωματική εμπειρία για την κατανόηση του κοινωνικοόυ προβλήματος της Ανατολής. Τη σύγκρουση δηλαδή των ριζοσπαστικών αστικοδημοκρατικών κινημάτων των υπόδουλων λαών με το τουρκικό στρατιωτικοφεουδαρχικό σύστημα.

            Η αντίθεση των εθνικών χριστιανικών ομάδων της Ανατολής με την καταρρέουσα αυτοκρατορία και τους στρατιωτικούς και γραφειοκράτες τούρκους εθνικιστές που αναλαμβάνουν τη διάσωσή της, είναι η ίδια η έκφραση του ταξικού αγώνα, υποστηρίζει η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Είναι ανεξήγητο, πώς οι ηγέτες του νεαρού τότε κομμουνιστικού κινήματος που θεωρούν τις απόψεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ αυθεντικά επαναστατικές και την ίδια συνεπή επαναστάτρια, αγνοούν τελείως τις θέσεις της για το ανατολικό ζήτημα και υιοθετούν ερμηνείες που βρίσκονται ακριβώς στον αντίποδα των δικών της ερμηνειών.

            Ενώ η Ρόζα Λούξεμπουργκ αναλύει με μεγάλη σαφήνεια την κοινωνική σύγκρουση στο χώρο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι ελλαδίτες κομμουνιστές διατυπώνουν την παρακάτω ουτοπική θέση για το Μικρασιατικό:

            «Συναδέλφωση των Ελλήνων και Τούρκων στρατιωτών και κοινή πάλη με τις λαϊκές μάζες ανεξάρτητα από εθνικές, φυλετικές και θρησκευτικές διακρίσεις για τη δημοκρατία των εργατικών και αγροτικών συμβουλίων σ’ όλο το έδαφος της Μικράς Ασίας».

            Το ΣΕΚΕ θεωρεί ότι δεν υπάρχουν εθνικά ζητήματα, ούτε υπάρχει ανάγκη εθνικής απελευθέρωσης. Θεωρεί ακόμα ότι το επιχείρημα της απελευθέρωσης των «υπόδουλων αδελφών» (τα εισαγωγικά του ΣΕΚΕ) είναι μόνο για μεγαλύτερη εκμετάλλευση του λαού από τους αστούς και βάθεμα της εξάρτησης της χώρας από τους ξένους.

            Και καλεί «τους εργάτας και χωρικούς της Ελλάδος» σε αντιπολεμικό αγώνα για την «οριστικήν επικράτησιν της σημαίας μας, δια την οριστικήν απολύτρωσίν μας από κάθε είδους ζυγόν, από κάθε εκμετάλλευσιν».

            Από τις αναλύσεις λείπει ολοκληρωτικά και η παραμικρή αναφορά στους ελληνικούς πληθυσμούς της Ανατολής. Το μόνο που υπάρχει είναι τα συμφέροντα της «αγγλογαλλικής κεφαλαιοκρατίας».

            Είναι χαρακτηριστική η διαφορά που υπάρχει στις αναλύσεις των ελλαδιτών κομμουνιστών και των Ελλήνων επαναστατών με προέλευση την Ανατολή. Ο Γεώργιος Σκληρός από την Τραπεζούντα, ο οποίος πρώτος εισάγει το διαλεκτικό υλισμό σαν μέθοδο για τη μελέτη της νεοελληνικής κοινωνίας και θεωρείται ως ένας από τους πρώτους Έλληνες μαρξιστές, διατυπώνει την άποψη ότι η κύρια σύγκρουση στην Ανατολή καθορίζεται από τη σύγκρουση των τούρκικων και μη τούρκικων στοιχείων. Σ’ αυτό το σημείο ο Γ. Σκληρός διατυπώνει αντίστοιχες θέσεις με τη διορατική μαρξίστρια Ρόζα Λούξεμπουργκ.

            Διαφορετική επίσης είναι και η εκτίμηση της «Ελληνικής Κομμουνιστικής Ομάδας Οδησσού». Η «Ελληνική Κομμουνιστική Ομάς Οδησσού» χρησιμοποιεί σαν βασικό αντεπιχείρημα στην επέμβαση του ελληνικού στρατού κατά των μπολσεβίκων, την ιμπεριαλιστική στάση της τσαρικής Ρωσίας που απειλούσε τις ελληνικές περιοχές της Ανατολής. Στην προκήρυξη που μοιράζει στο στρατό του Βενιζέλου, γράφει ότι ο τσαρισμός «...ήθελε να πάρει την Τραπεζούντα, την Μικρασία και την Κων/πολη ακόμα». Θεωρεί αυταπόδεικτα τα ελληνικά δικαιώματα στις περιοχές αυτές.

            Οι απόψεις του ΣΕΚΕ για την μικρασιατική εκστρατεία χρησιμοποιούνται συστηματικά από την κεμαλική προπαγάνδα. Τα κυριώτερα αντιπολεμικά άρθρα του «Ριζοσπάστη» – αλλά και τα αντιπολιτευτικά των βενιζελικών εφημερίδων μετά το Νοέμβριο του 1920 – ανατυπώνονται και ρίχνονται με αεροπλάνα στις ελληνικές γραμμές του μετώπου.

            Η αντιπολεμική καμπάνια αρχίζει με την εφημερίδα «Φωνή του εργάτη». Την πρωτομαγιά του 1921, το ΣΕΚΕ οργανώνει στη Θεσ/νίκη διαδηλώσεις στις οποίες επικρατούν τα συνθήματα: «Κάτω ο πόλεμος», «Συναδέλφωση των λαών πάνω από σύνορα και πατρίδες». Γίνονται συγκρούσεις με τη χωροφυλακή στο Κουλέ Καφέ, στο Τσινάρ και στις εβραϊκές συνοικίες.

            Το σπουδαιότερο όμως γεγονός, αποτέλεσμα άμεσο της σοσιαλιστικής προπαγάνδας, είναι η άρνηση ενός συντάγματος στρατού να επιβιβαστεί στα πλοία για τη Μικρά Ασία.

            Σ’ όλες σχεδόν τις μονάδες του μετώπου δημιουργούνται κομμουνιστικοί πυρήνες. Υπεύθυνος της κομμουνιστικής οργάνωσης στο στρατό είναι ο Παντελής Πουλιόπουλος. Ο Α. Στίνας αναφέρει ότι η «δουλειά» αυτή δεν οργανώθηκε από το κόμμα αλλά από τη δική τους φράξια. Κατηγορεί επίσης την Κεντρική Επιτροπή του ΣΕΚΕ ότι δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να διατυπώνει απλά ειρηνιστική και φιλεργατική άποψη.

            Ο Αβραάμ Μπεναρόγια, βασικό τότε στέλεχος του κομμουνιστικού κινήματος, περιγράφει την οργάνωση των κομμουνιστικών αντιπολεμικών πυρήνων στο μέτωπο:

            «Μια ευρεία αντιπολεμική προπαγάνδα εις το μέτωπον και τα μετόπισθεν αναπτύσσεται. Οργανώνονται ενιαχού στρατιωτικοί κύκλοι προς μελέτη και συζήτηση. Ένα κόμμα αντιπολεμικό δημιουργείται στο μέτωπο».

            Οι πυρήνες που πργανώνονται στις μονάδες καταφέρνουν να έχουν σχετικά καλή λειτουργία και να εκδίδουν ακόμα και εφημερίδες. Το σύνθημα «στα σπίτια μας» αρχίζει να επικρατεί στο μέτωπο.

            Ο Δημήτρης Λιβιεράτος εκτιμά ότι αυτός είναι ο λόγος της γρήγορης κατάρρευσης του μετώπου. Γράφει: «Μέσα σε λίγες εβδομάδες ολόκληρο το Μέτωπο καταρρέει, όχι τόσο από τα χτυπήματα του αντιπάλου, όσο γιατί οι Έλληνες στρατιώτες βαρέθηκαν να πολεμάνε και γυρίζουν στα σπίτια τους. Κάνουν "απεργία" πολέμου κατά μια έκφραση της εποχής!!!»

            Ο Νίκος Ψυρρούκης, όμως, υποστηρίζει ότι η πολιτική επιρροή των κομμουνιστών ηγετών δεν είναι τόσο αποφασιστική ώστε να καθορίσει τις εξελίξεις. Αντίθετα, ο Αβραάμ Μπεναρόγια ισχυρίζεται ότι «η απεργία του στρατού στο μέτωπο έλυσε τη μικρασιατική τραγωδία».

            Ο «Ριζοσπάστης» πάντως στις 12/7/1935 σε άρθρο του με τίτλο «μια επιφύλαξη» γράφει:

            «Η Μικρασιατική Εκστρατεία δεν χτυπούσε μόνο τη νέα Τουρκία, μα στρεφότανε και ενάντια στα ζωτικότατα συμφέροντα του Ελληνικού λαού. Γι’ αυτό κι εμείς όχι μόνο δε λυπηθήκαμε για την αστικοτσιφλικάδικη ήττα στη Μικρασία μα και την επιδιώξαμε».

            Ο παράγοντας που καθορίζει την στάση του ΣΕΚΕ είναι οι σχέσεις που αναπτύσσουν οι μπολσεβίκοι με το κεμαλικό κίνημα. Ο παράγοντας αυτός αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της συγκεκριμένης πολιτικής του ελλαδικού κομμουνιστικού κινήματος.

            Η συγκεκριμένη αντίληψη εξυπηρέτησης του νεαρού σοβιετικού κράτους οδηγεί τελικά στην ενίσχυση του κινήματος των στρατο-γραφειοκρατών τούρκων εθνικιστών ενάντια στα αυθεντικά κινήματα των λαών της Μικράς Ασίας. Η τραγωδία για το νεαρό ελλαδικό κομμουνιστικό κίνημα είναι ότι αδυνατεί να δει τις όποιες σκοπιμότητες στις Σοβιετικές κινήσεις στην εξωτερική ή στην εσωτερική πολιτική. Αντιμετωπίζει ιδεαλιστικά ακόμα και τους εξόφθαλμα τακτικούς ελιγμούς της σοβιετικής κυβέρνησης και τους ανάγει σε ιδεολογικό δόγμα.

            Αυτή η αντιμετώπιση καταλήγει ουσιαστικά σε θέσεις υπεράσπισης των συνόρων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σχηματοποιεί τα δραματικά γεγονότα της Μικρασίας σαν σύγκρουση του ελληνικού ιμπεριαλισμού με το τούρκικο απελευθερωτικό κίνημα, και αγνοεί ολοκληρωτικά τα δικαιώματα των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολής. Οι εγκατεστημένοι από χιλιάδες χρόνια συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί της Ανατολής υποβιβάζονται σε «ελληνικές παροικίες του εξωτερικού» για να δικαιολογηθεί ο βίαιος εκπατρισμός τους και αποσιωπούνται τελείως οι γενοκτονίες που αρχίζουν απ’ το 1916 [σημ. δική μου: πολύ πριν «πατήσει στη Σμύρνη ο "ελληνικός ιμπεριαλιστικός στρατός" και "προκαλέσει" "σφάζοντας αθώους Τούρκους" και "καίγοντας χωριά οπισθοχωρώντας"»]

            Ακόμη και σήμερα υποστηρίζεται με αρκετά κυνικό τρόπο ότι όλη η Μικρασιατική χερσόνησος ήταν το καθαρά τουρκικό μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας:

            «Η Συνθήκη (των Σεβρών) πρόβλεπε ακόμη, να μοιραστεί το καθαρώς τουρκικό τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Με διάφορους νομικούς τύπους αποσπάσθηκαν από την Τουρκία σε όφελος της Ελλάδας, η Σμύρνη με την τεράστια ενδοχώρα της, και όλο σχεδόν το τουρκικό έδαφος στην Ευρώπη, με εξαίρεση την Κων/πολη... σε όφελος της Αρμενίας των ντασνάκων ένα μέρος από τις ανατολικές επαρχείες της Ανατολίας και σε όφελος του αυτόνομου Κουρδιστάν ένα μέρος από την Νοτιοανατολική Ανατολία».

Η Αριστερά της Ελλάδας δεν μπόρεσε ποτέ να καταλάβει τις πραγματικές διαστάσεις του κοινωνικού ζητήματος στη Μικρά Ασία. Με την πολιτική της, ευλογεί λίγο-πολύ την εξόντωση των ελληνικών πληθυσμών της Ανατολής από τους Τούρκους εθνικιστές.

Αργότερα, όταν τα εξαθλιωμένα πλήθη των προσφύγων κατακλύσουν την Ελλάδα, η Αριστερά θα αντιμετωπίσει τον πληθυσμό αυτό ως πηγή άντλησης στελεχών και μόνο. θα συναινέσει στην επιχείρηση «εξόντωση της προσφυγικής μνήμης» που οργανώνει η εξουσία και θα έχει ένα τεράστιο μέρος ευθύνης για την αποσιώπηση του Μικρασιατικού δράματος σε όλα τα επίπεδα.

 Βλ. σχετικά:

-          Ελεφάντης Άγγελος, «Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης», Αθήνα, εκδ. Θεμέλιο, σελ. 38.

-          «Το ΚΚΕ, Επίσημα κείμενα», ό.π., σελ. 42, 7.

-          Λιβιεράτος Δημήτρης, «Κοινωνικοί αγώνες στην Ελλάδα», Αθήνα, εκδ. Κομμούνα, σελ. 111.

          ΠΗΓΗ : porta_aurea

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΚΤΥΟ……………..2009 μ.Χ.